In Schalkwijk staan veel populieren, vaak grote en statige bomen. Helaas zijn sommige populier-soorten op oudere leeftijd minder betrouwbaar. Met warme dagen is er een kleine kans dat er een tak uitvalt. Dat wil natuurlijk niemand en zeker niet op plekken waar veel mensen of kinderen zijn zoals drukke parken of speelplaatsen.
Gelukkig zijn de meeste populier-soorten wel betrouwbaar bij normaal onderhoud zoals weghalen van doorbuigende takken.
Update december 2019
De gemeenteraad heeft met ons plan ingestemd om een externe deskundige in te schakelen om circa 100 populieren in Schalkwijk opnieuw te beoordelen. Nu wel volgens de landelijke richtlijn. Het nieuwe onderzoek wordt gedaan door de heer Prooijen. Hij is een van de opstellers van de landelijke richtlijn populier en bestuurslid van de landelijke Bomenstchting. Dhr. Prooijen heeft voor Haarlem ook als de populieren in de Heussensstraat beoordeeld. Vorig jaar heeft hij een aantal medewerkers van de gemeente en Spaarnelanden een cursus gegeven hoe populieren moeten worden beoordeeld.
De populier is een belangrijke boom. Ecologisch: er zijn meer dan 100 insectensoorten op de boom aanwezig, in totaal tienduizenden insecten. Belangrijk voor vogels en vleermuizen. Doordat populieren hoog zijn en vaak in een lijn geplant langs een straat gebruiken vleermuizen deze bomen als foerageerroute en vliegen langs deze bomen naar de andere gebieden, bijvoorbeeld richting de Kennemerduinen. De Westergracht is zo’n doorgaande vleermuizen route.
De populier wordt vaak als een boom gezien die na 40 jaar moet wijken. Dat is onterecht. Dat verhaal komt uit de klompenindustrie waar de bomen voor werden gebruikt. Na 40 jaar was de boom geschikt daarvoor. De Populier kan veel ouder worden. 80 tot 110 jaar is goed mogelijk. De populieren voor de nieuwe Bavo zijn bijna 90 jaar oud.
Populieren zijn ook beeldbepalend voor een straat of een stad. Toen aan de Westergracht tientallen populieren dreigden te verdwijnen is er groot verzet onder de Haarlemmers ontstaan. De bomen zijn een deel van de Haarlemse identiteit en horen er bij.
De Bomenridders denken zoveel mogelijk mee en doen zelf ook onderzoek. Het is goed dat de populieren worden beoordeeld op veiligheid maar dat moet wel gedaan worden met de juiste feiten.
Schalkwijk, wat is er gedaan.
De gemeente Haarlem heeft in 2019 alle populieren laten beoordelen, 343 populieren bleken in eerste instantie slecht. Dat was mede te danken aan een intern gemaakte populieren-beoordeling die zeer streng is en fors afweek van de landelijke richtlijn. Wij twijfelden aan de uitkomst. Gelukkig konden wij en de gemeente elkaar vinden en in een overleg werd besloten voorlopig 243 populieren van die lijst af te halen en 100 bomen die de gemeente de hoogste gevaarklasse had gegeven zouden opnieuw worden beoordeeld, nu volgens de landelijke richtlijn.
Google maps kaart met alle 243 populieren die gevaar lopen te worden gekapt. De groene vinkjes zijn populieren die voorlopig gered zijn na overleg met de gemeente. De rode stippen zijn de Robusta’s, de meest beruchte soort. Dat zijn er 49.
Herkeuring.
September 2019 was die herkeuring van 100 populieren klaar. Helaas bleken volgens de gemeente alle 100 zo slecht dat ze gekapt moeten worden.
Dat alle 100 zo slecht zouden zijn vonden wij erg onwaarschijnlijk, zeker omdat de gemeente de landelijke richtlijn populieren zou volgen en die is veel genuanceerder dan de Haarlemse richtlijn. Ter controle hebben wij daarom zelf een groot aantal van die populieren in Schalkwijk beoordeeld en menen dat wel erg snel tot kap wordt overgegaan. Het herkeuringsrapport van de gemeente kent een aantal tekortkomingen.
- Er is geen onderscheid in populier-soorten gemaakt. Terwijl er bewijs is dat het maar om een paar soorten gaat die echt een probleem kunnen vormen. Dat zijn de types ‘Robusta’ en ‘Donk’. Prachtige populieren zoals de Nigra Italica die volkomen gezond zijn zouden dan onterecht worden gekapt. Amsterdam bekijkt enkel de Canadese populieren, vrnl. het type ‘Robusta’.
- Alle 100 bomen blijken een slechte kroon te hebben volgens de gemeente. Wij hebben een groot aantal bomen nagelopen en zien vaak prachtige goed ontwikkelde kronen. De gemeente heeft wellicht wel een erg strenge richtlijn aangelegd. Wij hanteerden voor de kroon kwaliteit de landelijke richtlijn, zoals afgesproken.
- De gemeente zou de herkeuring volgens de landelijke richtlijn populieren uitvoeren. Dat is niet gedaan. Hoewel de richtlijn wordt genoemd wordt toch de veel te strenge Haarlemse richtlijn gebruikt. Pas bij navraag door ons werd dat toegegeven. Vervelend want dat was niet de afspraak met de gemeente.
- Haarlem neemt ook wilgen mee in de beoordeling. andere steden zien in wilgen geen grote bedreiging. Snoeien van grote wilgen is kostbaar omdat het regelmatig moet gebeuren. Wilgen staan niet te boek als gevaarlijk.
Landelijke richtlijn.
Haarlem heeft meegewerkt aan de landelijke richtlijn populieren. Dit is een initiatief van de Bomenstichting in samenwerking met de Universiteit van Wageningen. Deze richtlijn is nodig omdat het beheer veel meer bij gemeenten ligt dan vroeger en richtlijnen vanuit het ministerie ontbreken.
Er zijn grote verschillen in de methode van beoordeling, ondanks de landelijke richtlijn. In Amsterdam werd 16% van de populier soort ‘Robusta’ afgekeurd. In Den Haag circa 50% en in Haarlem 75%. Juist deze willekeur van beoordelen wil men met de landelijke richtlijn vermijden omdat de kans bestaat dat goede bomen onterecht worden gekapt.
De landelijke richtlijn kijkt naar de plaats van de boom en hoe de kroon er uit ziet. Die combinatie levert een advies op. Natuurlijk moet er wel met de nodige deskundigheid worden geoordeeld. Haarlem oordeelde dat alle populieren op hoog risico plekken staan terwijl de landelijke richtlijn dat alleen aanbeveelt voor plekken waar veel mensen langdurig zijn, kinderspeelplekken, parken waar men lang aanwezig is op dezelfde plek etc.
Haarlemse Populieren.
Er zijn in totaal circa 2300 populieren in Haarlem die zijn verdeeld over 35 soorten. Zie tabel verderop. De Canadese populier type Robusta komt met circa 750 exemplaren veel voor. Het is juist dit type populier dat enigszins berucht is voor takbreuk.
Het gaat dan om plotselinge takbreuk, ook als het niet hard waait. Dit heeft te maken met spanning in het hout. Daarom wordt in veel gemeenten extra gecontroleerd op dit type populier. Het gaat dus niet om takjes die vallen bij harde wind of storm, dat is een eigenschap van alle boomsoorten. Alle bomen laten bij storm takken vallen. Meestal tamelijk dunne takjes die weinig kwaad doen en door de wind in de goot terecht komen. Aangezien populieren grote bomen zijn met veel takken vangen ze veel wind en zullen er bij storm altijd wel wat takjes uitwaaien. De meeste gemeenten zien enkel problemen bij het type ‘Robusta’. De takbreuk is bij dit type onberekenbaar en levert dus een gevaar op voor de veiligheid, vandaar extra controle na een leeftijd van 40 jaar.
Sommige populieren zoals de Italiaanse populier zijn juist erg ongevoelig voor wind. Deze soort heeft een uiterst lage windweerstand (Cw waarde) doordat deze boom meebuigt.
Beleid andere gemeenten.
Er is overleg geweest met Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Rotterdam.
Resultaat.
Er zijn uiteindelijk na herkeuring 50 bomen gekapt. 50 anderen zijn goed onderhouden en takken die gevaar konden opleveren zijn verwijderd.
Netto zijn er bijna 300 bomen behouden.
Het was een ’goed gesprek’ tussen gemeente Haarlem en de stichting Bomenridders over de voorgenomen kap van 343 bomen in Schalkwijk. Maar over de uitkomst ervan hebben beide partijen een totaal andere lezing. Deze week claimt de actiegroep Bomenridders te hebben verijdeld dat in Schalkwijk 343 bomen gaan sneuvelen.
Het gaat in feite om 243 bomen die blijven staan. 100 bomen werden opnieuw beoordeeld na gesprekken met ons. Helaas, ook die second opinion bleek niet te kloppen en weer niet volgens standaard richtlijnen uitgevoerd. De Haarlemse gemeenteraad wil dat die beoordeling opnieuw wordt gedaan, nu via een bureau dat gespecialiseerd is in beoordeling van populieren.
De landelijke richtlijn populieren is juist SAMEN met gemeenten gemaakt OMDAT er zoveel verschillen waren. Dat is ongewenst. Gemeenten willen zoveel mogelijk groen behouden, ze kappen niet om te kappen. Haarlem wijkt zo sterk af van andere gemeenten doordat zij een eigen richtlijn gebruikt die niet op wetenschappelijk gronden is gebaseerd. Dat werkt willekeur in de hand.
De Werstergracht is nadat een aantal gevaarlijke bomen zijn verwijderd veilig. Bij elke storm zullen er wat takjes afbreken maar echt gevaar levert dat niet meer op. Goed onderhoud blijft wel nodig.
Toch vind ik het niet overtuigend van Haarlemse Bomenridders wat betreft de veiligheid van de bomen. Waarom zouden gemeenten niet onderling verschillend mogen oordelen over bomen? Het gaat immers niet alleen om de boom zelf maar ook om de omstandigheden waar hij staat. Ik herinner me dat juist langs de Westergracht een paar jaar geleden veel takbreuk in een storm voorkwam met gevaarlijke situaties en, ik meen, ook gewonden. Waarom zou de Haarlemse beoordeling niet zijn, enkel en alleen OMDAT ze een landelijke richtlijn niet volgt?
De Landelijk richtlijn is door een aantal deskundigen gemaakt en daarin zit vele kennis over populieren verwerkt. He ti sene richtlijn, een gemeente mag natuurlijk daarvan afwijken. Als dat gedaan wordt moeten daar wel goede argumenten voor zijn. Haarlem heeft het het toepassen van de eigen richtlijn geen speciale argumenten gebruikt waarom dat beter is. Het enige verschil wat wij zien: Haarlem kapt 75% van alle populieren, andere steden met dezelfde problematiek kappen 14 -16%. Dat is wel een erg groot verschil wat er voor zorgt dat onnodig veel gezonde bomen verdwijnen.